بررسی طرحواره حجمی معبد و نور در مثنوی و غزلیات شمس

یکی از شاخه های معنی شناسی (semantics)، معنی شناسی شناختی است. بر اساس معنی شناسی شناختی، دانش زبان یکی از استعدادهای شناختی انسان به شمار می رود. لیکاف و جانسون از جمله معنی شناسان شناختی هستند که معتقدند: انسان از طریق تجربیاتی که از جهان خارج کسب می کند، مفاهیمی را در ذهن خود ذخیره می کند تا از طریق آن مفاهیم بتواند با جهان خارج ارتباط برقرار کند. از جمله ساخت ها و فرایندهای مفهومی که معنی شناسان شناختی مطرح کرده اند، طرحواره های تصویری یا فضاهای ذهنی است. طرحواره های تصویری، سطح اولیه تری از ساخت شناختی زیربنای استعاره اند که امکان ارتباط میان تجربیات فیزیکی ما را با حوزه های شناختی پیچیده تری فراهم می کنند. تصورات ذهنی انسان بر اساس مجموعه ای از مفاهیم تجربی شکل می گیرد و تجارب انتزاعی در قالب تجارب عینی پایه درک می شوند. بر اساس طرحواره حجمی تجربه ای که انسان از وجود فیزیکی خود مبنی بر اشغال بخشی از فضا دارد درک مفهوم انتزاعی حجم را برای او امکان پذیر می سازد و انسان مظروف ظرف ها و مکان هایی می شود که دارای حجم هستند و این تجربه فیزیکی را به مفاهیم دیگر که به لحاظ جوهری یا مفهومی حجم ناپذیرند، بسط می دهد و طرحواره هایی انتزاعی از احجام فیزیکی در ذهن خود پدید می آورد. هدف این پژوهش، یافت و بررسی شواهدی از مثنوی و غزلیات مولوی است که از طریق طرحواره حجمی قابل تبیین هستند. بسیاری از مفاهیم انتزاعی، باطنی و عرفانی مثل نور، توحید، دل، روح و عشق بر اساس این طرحواره مورد بررسی قرار گرفت. به همین جهت، پس از ذکر مقدماتی در فصل دوم درباره طرحواره های تصویری، در فصل سوم، اختصاصاً به شواهدی پرداخته می شود که بر مبنای طرحواره حجمی قابل بررسی هستند. در فصل چهارم، بر اساس طرحواره حجمی، مکان واره هایی را که به واسطه حضور نور تبدیل به معبد می شوند مورد بررسی قرار خواهیم داد.